Vaste passiva

Bovengenoemde toevoegingen en onttrekkingen aan reserves zijn in overeenstemming met de door de gemeenteraad genomen besluiten.

Algemene reserves
De algemene reserves bestaan uit twee onderdelen; de algemene risicoreserve en de algemene dekkingsreserve.

Algemene risicoreserve
Deze reserve maakt deel uit van de beschikbare weerstandscapaciteit en is de uiterste buffer voor het opvangen van de financiële gevolgen van optredende risico's. De noodzakelijke hoogte van de reserve wordt jaarlijks bepaald op basis van de geactualiseerde risicoberekening. Voor een uitgebreide toelichting hierop wordt verwezen naar de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Algemene dekkingsreserve
De algemene dekkingsreserve wordt gebruikt voor gemeente brede reserveringen van incidentele baten zolang deze nog geen bestemming hebben gekregen. Daarnaast wordt de algemene dekkingsreserve gebruikt voor egalisatie tussen de jaren van de meerjarenraming. Jaarlijks wordt het rekeningresultaat in de algemene dekkingsreserve gestort, waarna het als ‘nog te besteden resultaat’ opnieuw beschikbaar komt bij de eerstvolgende voorjaarsnota.

Bestemmingsreserves

Programmareserves

Voor een toelichting per programmareserve verwijzen wij u naar het onderdeel “Reserves” in de jaarrekening.

Voor een toelichting per voorziening verwijzen wij u naar het onderdeel “Voorzieningen” in de jaarrekening.

Verplichtingen en verliezen
Betreft met name voorzieningen Grondexploitaties: zie onderstaande tabel

Voorzieningen Grondexploitaties

De voorzieningen grondexploitaties zijn gebaseerd op de bepaling van de nominale waarde van de grondexploitatieprojecten met een negatief saldo.
Naast deze voorzieningen grondexploitaties is een voorziening van 1,2 miljoen euro getroffen voor de voormalige directievilla aan de Everard Meijsterlaan 3.

Vanwege risico’s
Dit betreft vooral:

• De risicovoorziening die is getroffen voor wethouderspensioenen: 4,2 miljoen euro
• De risicovoorziening verlofsparen: 1,0 miljoen euro
• De risicovoorziening die is ingesteld in verband met diverse claims, juridische geschillen en rechtsgedingen: 4,8 miljoen euro

Vanwege egalisatie
Onder deze noemer worden de voorzieningen verantwoord die zijn ingesteld om de lasten aan een aantal opeenvolgende jaren te kunnen toerekenen. De grootste voorzieningen zijn:

• Voorziening voor vastgoedonderhoud sport: 3,0 miljoen euro
• Voorziening Vastgoedbeheer onderhoud: 4,6 miljoen euro
• Voorziening groot onderhoud wegen: 3,5 miljoen euro

Bijdragen aan vervangingsinvesteringen in relatie tot heffingen
Dit betreft gevormde voorzieningen middels inkomsten uit Rioolheffing en Begraafplaatsrechten:

• Voorziening toekomstige GRP-investeringen: 17,1 miljoen euro
• Voorziening toekomstige investeringen begraafplaatsen: 1,1 miljoen euro

Van derden ontvangen bestemmingsbedragen
Dit zijn gelden die nog niet zijn besteed maar die onder strikte voorwaarden zijn verkregen van derden, zoals rijks- of provinciale overheid.
Dit betreft met name:

• De voorziening waarin de compensatiebedragen in het kader van woonruimteonttrekking worden gestort (1,4 miljoen euro)
• De voorziening 'Meerwaarde prestatieafspraken woningcorporaties' van 22,4 miljoen euro.

Obligatieleningen

Medium Term Notes (MTN’s) zijn een vorm van langlopende financiering, waarbij de post door de geld gevende instelling in verhandelbare schuldbekentenissen wordt opgeknipt. Het renteniveau van MTN’s is voor de gemeente als geldnemer doorgaans iets aantrekkelijker dan bij een traditionele lening. MTN’s worden echter niet altijd aangeboden zodra de gemeente financieringsoffertes uitvraagt. In dat geval vindt financiering plaats in de vorm van onderhandse leningen (zie hieronder).
In 2022 is middels MTN’s voor 31 miljoen euro aanvullend gefinancierd.
Tot en met de jaarrekening 2021 zijn de MTN’s verantwoord onder de “onderhandse leningen”. De MTN’s  hebben het karakter van een obligatielening. Daarom zijn zij met ingang van deze jaarrekening onder deze rubriek opgenomen en is het eindsaldo op 31 december 2021 ad 140 miljoen euro overgeboekt.

Onderhandse leningen
Onderhandse leningen van openbare lichamen, binnenlandse banken en van overige binnenlandse sectoren.

De onderhandse leningenportefeuille bestaat uit enerzijds traditionele geldleningen en anderzijds uit renteswaps (derivaten). De feitelijke financiering onder de derivaten wordt opgenomen in de vorm van 3- en 6-maands leningen.
Het eindsaldo van de Medium Term Note’s is overgeboekt van de rubriek “onderhandse leningen” naar de rubriek  “obligatieleningen”. Zie ook de toelichting onder de laatstgenoemde rubriek.

De onderhandse leningen namen  over 2022 per saldo met 25 miljoen euro toe. Dit kan als volgt worden gespecificeerd:

• Er werd voor 70 miljoen euro contractueel afgelost, waarvan 5 miljoen euro betrekking had op renteswaps. De overige 65 miljoen euro is geherfinancierd;
• Er is voor 30 miljoen euro aanvullend gefinancierd.

De onderdelen onderhandse leningen en Medium Term Notes (zie de post “Obligatieleningen” hierboven) vormen tezamen de langlopende leningenportefeuille van de gemeente Utrecht. Ultimo 2022 had deze portefeuille een totaalomvang van 834,0 miljoen euro. Over deze portefeuille was een rentelast verschuldigd van 19,53 miljoen euro.

Specificatie derivatenportefeuille.
Conform voorschrift vanuit BBV zijn in onderstaande tabel de belangrijkste kenmerken van de gemeentelijke derivatenportefeuille in beeld gebracht.

Specificatie derivatenportefeuille

Derivaten krijgen gedurende hun looptijd een marktwaarde. Deze waarde is afhankelijk van de contractrente ten opzichte van de marktrente en de restant-looptijd. Bovendien kunnen bij derivaten bijzondere contractbepalingen aan de orde zijn. Beide aspecten zijn in onderstaande tabel weergegeven.

Specificatie marktwaarden en bijzondere bepalingen

(1) Een break clause is een recht om op een vooraf vastgesteld moment het swapcontract tegen marktwaarde af te rekenen. Mutual wil zeggen dat zowel gemeente als bank daarop te zijner tijd een beroep mogen doen.
Onze strategie ten aanzien van break clauses bestaat allereerst uit een periodiek overleg met de Rabobank ten aanzien van hun intenties om een break in te roepen. Tot dusver heeft de bank aangegeven dat zij die voornemens niet heeft. Mocht de break echter wel worden ingeroepen dan maken wij gebruik van de mogelijkheid die de Commissie BBV heeft gecreëerd en die ook intern is vastgesteld in de Nota Waarderen, activeren en afschrijven van vaste activa (Nota WAAVA) om de afgerekende marktwaarde op de balans te activeren en vervolgens af te schrijven. Het totale afkoopbedrag wordt vervolgens geherfinancierd tegen de veel lagere actuele rente. Gezien het feit dat de lagere rentelasten compensatie vormen voor de extra afschrijvingslasten is dit budgetneutraal. Op deze wijze wordt een ongewenst groot effect op de exploitatie vermeden. Gelet op de door BBV geschapen mogelijkheid hoeft dit ook niet meer via het Risicomodel te lopen.
Wel zal het eventueel inroepen van een break een tijdelijk negatief effect op de schuldpositie hebben.
De totale marktwaarde bedroeg een jaar geleden, dus per eind 2021, nog -215,9 miljoen euro. Dit betekent dat deze gedurende 2022 164,6 miljoen euro minder negatief is geworden. Dit komt voornamelijk door de sterke stijging van de lange rente.

De feitelijke indekking van de swaps vindt plaats door middel van 3- en 6-maands leningen. Conform wettelijke voorschriften hebben alle swaps een zogenoemde effectieve positie. Er zou sprake zijn van een niet-effectieve positie indien:

• een derivaat afgesloten wordt vóór het afsluiten van de lening;
• de waarde en looptijd van het derivaat niet overeenkomen met de hoogte van het bedrag en de looptijd van de lening

Door derden belegde gelden
De beleggingen voor derden betreft het Personeelsfonds ten bedrage van 0,635 miljoen euro.

Waarborgsommen
De waarborgsommen per 31 december 2022 betreffen: