Samenvatting

Toelichting van het rekeningresultaat

De Jaarrekening 2022 heeft een voordelig resultaat van 34,5 miljoen euro. De grootste afwijkingen zijn er voor de programma’s Werk en Inkomen en Algemene middelen (vanwege de energietoeslag), Ondersteuning op maat (voordeel begeleid wonen en opvang Oekraïners), Ruimtelijke ontwikkeling, wonen & erfgoed (grondexploitaties) en Overhead (doorschuiven van ICT-projecten). Volgens de begroting zouden we 31,5 miljoen euro onttrekken aan de reserves en dat is uiteindelijk met 55,6 miljoen euro een veel hoger bedrag geworden. De afwijking op de reservemutaties komt met name door onttrekkingen aan reserves in verband met grondexploitaties. Onderstaande tabel 1 geeft het saldo per programma weer. Vervolgens lichten we de belangrijkste oorzaken van de verschillen tussen de begroting en de rekening toe in drie blokken: Bestuur en algemeen, Sociaal domein en Fysiek domein. Daarna komt ook de ontwikkeling van de gemeentelijke balans op hoofdlijnen aan bod. Een uitgebreidere toelichting volgt in de programma’s, paragrafen en de toelichting op de balans in de volgende hoofdstukken.

Tabel 1 Financiële afwijkingen per programma

Bestuur en algemeen

Voor het programma Bewoner en Bestuur is er een voordeel van 4,9 miljoen euro, wat met name komt doordat de voorziening voor wethouderspensioenen verlaagd kon worden vanwege de hoge rentestand (1,7 miljoen euro), personeelsbudget voor burgerzaken en wijkbureaus waarvoor geen volledige bezetting gevonden kon worden en een restant van coronacompensatie voor verkiezingen (samen 2,0 miljoen euro).

Voor Algemene middelen is er per saldo een voordeel van 5,0 miljoen euro. Dit wordt met name veroorzaakt door:

• Met de september- en decembercirculaire is de uitkering uit het gemeentefonds hoger voor met name de energietoeslag. De lasten van de energietoeslag zijn verwerkt op het programma Werk en Inkomen. Doordat de genoemde circulaires pas laat in het jaar verschenen konden deze niet meer verwerkt worden in de begroting. De compensatie van het Rijk voor de loon- en prijsstijgingen was lager dan ingeschat en ook houdt het Rijk rekening met hogere WOZ-waarden in Utrecht, wat een negatief effect heeft op de uitkering uit het gemeentefonds. In 2023 wordt nog een nabetaling uit het gemeentefonds verwacht die betrekking heeft op 2022. Per saldo is er een voordeel van 9,1 miljoen euro aan uitkeringen uit het gemeentefonds.
• Er is 1,5 miljoen euro meer aan toeristenbelasting ontvangen. Het herstel van toerisme na corona is sneller gegaan dan verwacht. Of de toekomstige inkomsten door toeristenbelasting ook hoger zullen zijn dan begroot moet nog blijken.
• In verband met verschillende claims is een voorziening getroffen van 4,8 miljoen euro.
• Vanaf 2022 is de mogelijkheid voor verlofsparen voor medewerkers nieuw. Als gevolg van landelijke richtlijnen en na overleg met de accountant is een voorziening voor verlofsparen ingesteld waaraan 1,0 miljoen euro toegevoegd is, wat een nadelig effect heeft op het saldo.

Voor Overhead is een voordeel van 10,7 miljoen euro wat met name komt doordat de uitvoering van grote ICT-opgaven en -projecten, door krapte op de arbeidsmarkt en ICT-technische complexiteit, doorschuift naar de komende jaren.

Sociaal domein

Bij Werk en Inkomen veroorzaakt met name een overschrijding van 12,5 miljoen euro op armoedebestrijding het omvangrijke nadelige saldo. De overschrijding bij armoedebestrijding komt vooral door de uitkering van de energietoeslag voor inwoners met een beperkte koopkracht. Het Rijk heeft gemeenten gecompenseerd voor de energietoeslag en de compensatie is aan het einde van het jaar ten gunste gekomen aan het programma Algemene middelen. Ook zijn door het toegenomen bereik van de armoederegelingen (U-pas en bijzondere bijstand) de lasten hoger uitgevallen. Coronagerelateerde uitgaven voor schuldhulpverlening, digitale dienstverlening, omscholingsregelingen en dienstverlening aan ondernemers hebben een nadelig effect op het saldo maar worden gedekt door een onttrekking aan de bestemmingsreserve maatregelenpakketten (totaal 3,1 miljoen euro). Ook voor de bijstand is er een nadeel (3,7 miljoen euro) door het verstrekken van uitkeringen en het aanhouden van een hogere voorziening voor de terugbetaling van verstrekte uitkeringen waarvan achteraf bleek dat deze te hoog waren (voorziening dubieuze debiteuren).
Tegenover deze nadelen staan voordelen door lagere lasten voor de regionale Utrechtse Werk Tafel (1,4 miljoen euro) en hogere bijdragen voor het Regionaal Mobiliteitsteam en het Europees Sociaal Fonds voor ondersteuning van werkgelegenheid en eerlijke arbeidskansen (samen 1,8 miljoen euro).

Voor het programma Onderwijs waren er hogere baten doordat op de balans geplaatste bijdragen aan de gemeente voor onderwijsachterstandenbeleid konden vrijvallen (4,0 miljoen euro). In 2022 is er met het Rijk afgerekend over bijdragen voor het onderwijsachterstandenbeleid in de periode 2019-2022. In de afgelopen periode is er door verschillende oorzaken (harmonisatie, nieuwe financieringsmethodiek, ontmanteling Spelenderwijs en lager bereik) minder geld besteed dan verwacht. Daarnaast is er een voordeel van 1,4 miljoen euro voor de inning van bijdragen voor onderhoud aan onderwijsgebouwen in de afgelopen jaren, waar door personeelstekort een achterstand in was ontstaan.

Programma Ondersteuning op maat:

• Bij de aanvullende jeugdzorg is er een nadeel van 2,0 miljoen euro wat met name komt door de wijziging van het woonplaatsbeginsel in de Jeugdwet vanaf 1 januari 2022 maar ook door hogere kosten voor jeugdhulp door zorgaanbieders. Door de wijzigingen van het woonplaatsbeginsel zijn er meer jeugdigen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente Utrecht komen te vallen.
• Het nadeel op de aanvullende jeugdzorg wordt gecompenseerd door een voordeel van 2,4 miljoen euro op de jeugdbescherming door afrekening van voorgaande jaren en ontvangen subsidies.
• Voor de maatschappelijke ondersteuning is per saldo een voordeel ontstaan van 5,9 miljoen euro. In de begroting was rekening gehouden met een tekort op de aanvullende zorg dat gedekt wordt door een overschot op 24-uurs begeleiding en dat heeft zich ook voorgedaan. Op de hulpmiddelen is een nadeel ontstaan doordat inwoners langer thuis blijven wonen waardoor er meer behoefte is aan hulpmiddelen. Dat zijn vaak duurdere hulpmiddelen vanwege de beperkingen van cliënten en de technische mogelijkheden. Voor hulp bij het huishouden is een overschot, door personeelstekort waren aanbieders niet in staat om de wachtlijsten weg te werken en is niet alle zorg ingezet die verwacht en nodig was. Ook op het regiovervoer is een overschot ontstaan. De verwachting was dat gebruik van het regiovervoer zich weer zou herstellen tot het niveau van voor de coronapandemie maar zowel het aantal ritten als in afstand is het gebruik laag gebleven. Voor 24-uurs begeleiding was onterecht coronacompensatie begroot. Voor Living lab Eerst een thuis is minder inzet geweest omdat nog niet alle woningen beschikbaar waren en ook was er vertraging voor de aanpak van dakloosheid door iets latere oplevering van een pand.
• Voor het onderdeel vluchtelingen is er een voordeel van 4,3 miljoen euro. Bij de Tweede Bestuursrapportage 2022 werd gezien de opzet van de compensatieregeling van het Rijk voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne nog een nadeel verwacht, maar de daadwerkelijk compensatie die aan eind van het jaar beschikbaar kwam was hoger dan de kosten.

Voor het programma samenleven en sport is een voordeel van 3,0 miljoen euro doordat:

• Het beperkt gelukt is om kinderopvang+ uit te breiden;
• De verbouwing van jongerenhuiskamers niet volledig is gerealiseerd in 2022;
• Subsidies voor maatschappelijke diensttijd en meer Rijksmiddelen voor educatie zijn ontvangen;
• Er meer huurinkomsten waren voor binnen- en buitensportaccommodaties en een niet begrote vergoeding voor een blaashal;
• Er hogere bijdragen van het Rijk zijn gekomen voor BTW-compensatie voor sportgerelateerde kosten;
• Kapitaallasten niet werden gerealiseerd door vertraging in projecten voor binnen- en buitensportaccommodaties; en
• (Aan de andere kant) de krapte op de arbeidsmarkt heeft geleid tot hogere inhuurkosten.

Fysiek domein

Voor de meeste programma’s in het fysieke domein zijn er geen grote afwijkingen ten opzichte van het begrote saldo. Voor grondexploitaties (programma Ruimtelijke ontwikkeling, wonen & erfgoed) waren er hogere baten (13,7 miljoen euro) door tussentijdse winstneming uit grondexploitaties (zoals Merwedekanaalzone deelgebied 4 Defensieterrein, Oudenrijn West en binnenstedelijk). De gerealiseerde baten in de grondexploitatie Leidsche Rijn zijn 18,7 miljoen euro lager dan begroot. In 2022 is een aantal geplande gronduitgiftes voor woningen en kantoren in Leeuwesteyn, Rijnvliet en De Wetering-Zuid vertraagd door stijgende bouwkosten. In Haarrijn duurde de planologische procedure langer dan beoogd. Papendorp is in voortgang afhankelijk van onderhandelingen en daarmee complex qua planning. Ook de gerealiseerde lasten voor Leidsche Rijn zijn lager dan begroot (19,7 miljoen euro) door uitlopende planningen van planologische procedures en bouwprojecten en vertraging van enkele geplande uitgiften. Het saldo van de jaarlijkse lasten en baten op de grondexploitaties wordt verrekend met de balanspost “onderhanden werk” waardoor het effect op het saldo van de jaarrekening wegvalt. Resultaten op afgesloten en lopende grondexploitaties en kosten waarvoor binnen de reserve grondexploitatie bedragen zijn gereserveerd worden verrekend met de reserve grondexploitatie. De toevoeging aan de reserve is 14,2 miljoen euro hoger en de onttrekking 38,4 hoger dan begroot.

Voor Bereikbaarheid zijn er minder onttrekkingen aan reserves geweest (5,1 miljoen euro) door resultaat op afgesloten projecten (2,3 miljoen euro), onvoorziene bijdrage en vertraging in de uitvoering (1,7 miljoen euro) en het positieve resultaat op parkeren (1,1 miljoen euro). Voor de maatregelen fiets en voetganger (projecten doorfietsroute naar Woerden, Bereikbaar station Vaartsche Rijn, fietsparkeren bij bushaltes en de onderdoorgang Locomotiefstraat) zijn minder kosten gemaakt en daardoor is minder subsidie ontvangen. Ook voor openbaar vervoerprojecten zijn minder kosten gemaakt waardoor er minder subsidie is ontvangen.

Voor het programma Utrechts Vastgoed is een voordeel van 4,1 miljoen euro door:

• Hogere baten door indexaties van huuropbrengsten voor nieuwe huurders;
• Lagere lasten door de verlaging van de interne rekenrente naar 1,5%;
• Lagere lasten door onderbesteding op kapitaallasten, veroorzaakt door vertraging in de planning van diverse investeringsprojecten; en
• Niet volledige besteding van beschikbaar budget voor opvang van Oekraïners.

Prijsstijgingen en renteontwikkeling

We hebben te maken gehad met extreme prijsstijgingen in het afgelopen jaar. Het Centraal Bureau voor de Statistiek maakte bekend dat prijzen van consumentengoederen- en diensten in 2022 gemiddeld 10% hoger waren dan in 2021. In 2021 was de inflatie 2,7%. De inflatie van 2022 is de hoogste na 1975. In dat jaar waren consumentenproducten gemiddeld 10,2% duurder dan een jaar eerder. Vanwege de hoge prijsstijgingen heeft de gemeente maatregelen genomen om inwoners en het MKB tegemoet te komen in de energiekosten en tegemoetkoming voor maatschappelijke partners voorbereid. Ook het Rijk heeft aangekondigd inwoners, bedrijven en gemeenten (deels) te compenseren voor de prijsstijgingen. Door de extreme prijsstijgingen moest er in 2022 extra geld worden toegevoegd aan de voorzieningen voor het groot onderhoud van wegen en openbaar groen om de beheerplannen in de komende jaren te kunnen blijven uitvoeren. Hier tegenover staan lagere lasten op het onderhoud aan de openbare ruimte door beperkingen in de aanwezige capaciteit van personeel, eigen en bij aannemers, en beperkte beschikbaarheid van materialen. Ook is in 2022 een aantal geplande gronduitgiftes voor woningbouw vertraagd door stijgende bouwkosten.

Om de historisch hoge inflatie te bestrijden, hebben centrale banken de rente fors verhoogd. Zowel de korte als de lange rente zijn in 2022 sterk opgelopen door onder andere inflatie en de daarop gebaseerde beleidsbeslissingen van de Europese Centrale Bank. De korte rente ging van negatief 0,5% naar meer dan 2%. De 10-jaarsrente liep gedurende 2022 op van 0,3% naar ongeveer 3%. Voor de interne doorberekening van rentelasten aan gemeentelijke investeringen wordt een gemiddelde gebruikt dat voortvloeit uit de opgenomen geldleningen en/of eigen middelen waarmee deze zijn gefinancierd. Het voor 2022 toegepaste omslagpercentage was met 1,5% lager dan voorheen. Afhankelijk van de verdere renteontwikkeling kan de hogere rente op nieuwe geldleningen het nodig maken dat de omslagrente wordt verhoogd.

Balans en kengetallen

Het balanstotaal is in 2022 met 92,8 miljoen euro toegenomen, zie onderstaande tabel 2. Deze toename komt door investeringen ter vervanging van bezittingen waarvan de levensduur is verstreken, voor de groei van de stad en voor een complete stad. Voor de belangrijkste balansposten is de toelichting als volgt:

• Vast bezit: In 2022 is 174,2 miljoen euro geïnvesteerd in de materiële vaste activa, met name bedrijfsgebouwen en grond, weg- en waterbouwkundige werken. Door afschrijvingen en minder verstrekte langlopende leningen is het vaste bezit per saldo toegenomen met 85,8 miljoen euro.
• Vlottend bezit: Het onderhanden werk (met name grondexploitaties voor Leidsche Rijn, Merwedekanaalzone 4/Defensieterrein en binnenstedelijk) is 28,4 miljoen euro lager per eind 2022 maar doordat het banksaldo, de verstrekte korte leningen en de nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen substantieel hoger zijn, is het vlottende bezit toegenomen met 7,0 miljoen euro.
• Eigen vermogen: De totale stand van de reserves is met 1,1 miljoen euro afgenomen. Het rekeningresultaat is 20,1 miljoen euro lager dan vorig jaar.
• Voorzieningen: De voorzieningen zijn 8,3 miljoen euro toegenomen.
• Schuld: Ten behoeve van de investeringen is het aantal langlopende leningen toegenomen.
• Overige passiva: De nog te betalen bedragen en vooruit ontvangen bedragen van overheden zijn hoger dan vorig jaar.

Tabel 2 Balans per eind van het jaar (bedragen x miljoen euro)

Planningsoptimisme

Uit de analyse van de financiële afwijkingen in dit hoofdstuk blijken op verschillende onderdelen, in zowel het fysieke en sociale domein als de bedrijfsvoering, vertragingen in de uitvoering te leiden tot onderrealisatie. De materiële vaste activa op de balans zouden volgens de verwachting bij de Begroting 2022 met 180,8 miljoen euro toenemen en dat is in werkelijkheid met een toename van 89,5 miljoen euro veel lager uitgepakt. De redenen voor vertragingen zijn personeelstekort, stijgende bouw- en materiaalkosten en planologische procedure.
We werken eraan om het zicht te vergroten op waar en in welke mate onderrealisatie zich voordoet zodat we in de toekomst meer realistischer planningen kunnen opstellen. Maatregelen die we kunnen nemen zijn bijvoorbeeld meer projecten in voorbereiding nemen zodat een ander project in uitvoering genomen kan worden wanneer vertraging optreedt of corrigeren voor planningsoptimisme. Ook gaan we onze interne spelregels kritisch bekijken op mogelijkheden om planningsoptimisme te voorkomen.

Financiële kengetallen

De weerstandsratio geeft de relatie aan tussen de benodigde weerstandscapaciteit (de financieel gekwantificeerde risico's) en de beschikbare weerstandscapaciteit (de algemene reserves, de onbenutte belastingcapaciteit en de post onvoorzien). De totale benodigde weerstandscapaciteit per eind 2022 is 64,7 miljoen euro. Door de begrote toevoegingen aan de algemene reserves is de weerstandsratio per eind 2022 met een stand van 1,16 verbeterd ten opzichte van vorig jaar (0,73). Een weerstandsratio groter dan 1,0 geeft aan dat de beschikbare weerstandscapaciteit groter is dan de benodigde weerstandscapaciteit. Uitgangspunt van het coalitieakkoord 'Investeren in Utrecht' is om de ratio versneld terug te brengen naar de norm van 1,0. Dit doel is in 2022 meer dan bereikt.

De schuldquote laat zien hoeveel de schuld is in verhouding tot onze eigen middelen (totaal aan baten). De gemeentelijke schuldquote is met 60,4% per eind 2022 iets lager dan vorig jaar (61,5%). Een schuldquote lager dan 100% wordt gezien als goed.

Het kengetal solvabiliteit geeft weer hoeveel van ons bezit is gefinancierd met eigen vermogen (reserves). De solvabiliteitsratio is met 38,2% iets lager dan vorig jaar (40,9%). De daling van de solvabiliteit hangt samen met de toename van ons bezit door investeringen en een afname van ons eigen vermogen. Een solvabiliteitsratio tussen de 20% en 50% valt binnen de bandbreedte van de signaleringswaarde ‘neutraal’. Onder de 20% is de signaleringswaarde onvoldoende.

Het jaar 2022 was een jaar vol uitdagingen. Het jaar stond in het teken van de oorlog in Oekraïne en vluchtelingen, de energiecrisis en extreme prijsstijgingen. We vingen vluchtelingen op en kwamen inwoners en ondernemers tegemoet in energiekosten. Dit is ook in gang gezet voor onze maatschappelijke partners. De impact van corona op de stad was minder groot dan in de jaren daarvoor. We bouwden de inzet rondom corona daarom af. Door krapte op de arbeidsmarkt, hebben we niet alles uitgevoerd wat we wilden doen in 2022. We vierden ook bijzondere evenementen zoals het 900-jarig bestaan van Utrecht en de start van de Vuelta. Er waren gemeenteraadsverkiezingen en er werd een coalitieakkoord opgesteld voor de komende vier jaar. Dit plan heet 'Investeren in Utrecht'. Een nieuw college van burgemeester & wethouders ging van start. Onderstaand worden per onderwerp belangrijke ontwikkelingen in 2022 benoemd.

Bewoners en Bestuur
De Utrechter stond ook in 2022 centraal in onze dienstverlening, besluitvorming en belangenbehartiging. We willen dat iedereen in de Utrechtse buurten en wijken zich gezien, gehoord en begrepen voelt.
Bewoners hebben zich op allerlei manieren ingezet voor elkaar en voor hun omgeving; in de straat of buurt, in de stad of op een bepaald onderwerp. Inwoners, ondernemers en organisaties konden meepraten en meedenken over ontwikkelingen in de stad. De gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders betrokken deze inbreng bij hun besluiten en waarborgden een zorgvuldig en betrouwbaar bestuur. We waren toegankelijk, bereikbaar, in contact en in gesprek met inwoners, ondernemers en organisaties. Onze basisregistratie personen bleek betrouwbaar en actueel. Gezond Stedelijk Leven voor Iedereen was ons inhoudelijk kompas in de samenwerking met partners lokaal, regionaal, landelijk en internationaal.

Ruimtelijke ontwikkeling, Wonen en Erfgoed
Utrecht is een stad waar veel mensen willen wonen. Maar in 2022 was het voor veel mensen moeilijk om een huis te vinden, zelfs al bouwden we nieuwe woningen. We zetten ons in om woningen van goede kwaliteit te bouwen die betaalbaar zijn voor mensen met een laag of gemiddeld inkomen. Samen met onze partners werkten we aan de opgaven uit de Woonvisie en namen we extra maatregelen vanuit het coalitieakkoord. We willen dat iedereen gezond kan leven in de stad. Daarom hebben we in 2022 hard gewerkt aan de ontwikkeling van het Centrum. Ook zijn plannen voor de Binnenstad, Kanaleneiland en Transwijk en Utrecht Science Park vastgesteld. In de Binnenstad werken we toe naar een vergroot centrum dat beter toegankelijk is in 2040. In Kanaleneiland en Transwijk hebben we plannen voor langzame routes en passen we de wijk aan op het veranderende klimaat. Het Utrecht Science Park groeit mee met de regio Utrecht met voldoende ruimte voor groen. We hebben ook een nieuwe visie opgesteld voor speelruimtes en bekeken in een deel van de stad welke aanvullingen nodig zijn.

Duurzaamheid
In 2022 werd het programma ‘Energie besparen gebouwde omgeving’ vastgesteld. Er kwam een aanvullende aanpak voor energiearmoede, vooral gericht op huurders van de sociale woningbouw. Daarom werden er in 2022 veel energieboxen uitgereikt. Het percentage zonne-energie op daken in de gemeente groeide sneller dan verwacht en staat al op 29%. Er werd gestart met de ontwikkeling van pilots voor zonnepanelen op grote (bedrijfs)daken in combinatie met slimme (opslag) oplossingen vanwege netcongestie. Daarnaast gaven we uitvoering aan het actieprogramma Utrecht Circulair 2020-2023. Bijvoorbeeld door circulair te bouwen bij twintig gebiedsontwikkelingen en bouwprojecten, zoals bij het Merwedelab en door het circulair ontwerpen van het Cultuurcluster Berlijnplein. We troffen voorbereidingen voor een project gericht op het omzetten van afval in bruikbare grondstoffen. Verder gaf de gemeente advies bij ruimtelijke ontwikkelingen over luchtkwaliteit, geluid en trillingen, omgevingsveiligheid en bodem/ondergrond. Hierdoor konden deze onderwerpen zo vroeg mogelijk in het planproces worden meegenomen. Ook werd het beleid geactualiseerd over ondergrond, geluid en trillingen, en omgevingsveiligheid met betrekking tot gevaarlijke stoffen.

Bereikbaarheid
In 2022 richtten we ons op duurzame mobiliteit en verkeersveiligheid, in lijn met het mobiliteitsplan 2040. Samen met het Rijk zetten we de eerste stap richting optimale routes en knooppunten voor fietsers en openbaar vervoer. Ook hebben we de verkenning van het alternatief voor de verbreding van de A27 afgerond. De gemeenteraad heeft de laatste onderdelen van het parkeerbeleid vastgesteld. Het plan van aanpak voor deelmobiliteit is vastgesteld en verschillende projecten voor fietsnetwerken zijn verder uitgewerkt. Verder is de doorfietsroute Utrecht – Woerden afgerond en de routes Moldaudreef en Orinocodreef zijn bijna klaar. We hebben met de provincie een overeenkomst getekend om de samenwerking te versterken omtrent openbaar vervoer. De verkeershinder van grote uitvoeringsprojecten Westelijke Stadsboulevard en Galecopperbrug is beperkt gebleven. Het voetgangersgebied is uitgebreid. De eerste functionerende deelhubs, met deelfietsen en deelauto’s, zijn in Vaartsche Rijn en Krachtenstation opgeleverd.

Openbare ruimte en groen
We werkten in onze stad hard aan een gezond leven voor zowel mensen als dieren. We brachten meer groen aan in straten en buurten, legden groenblauwe routes aan en realiseerden het Park Kasteeltuin Nijevelt. Om kwetsbare doelgroepen te beschermen tijdens hittegolven is er een lokaal hitteplan opgesteld. Ook hebben we de Visie Water en Riolering, het programma Water en Riolering voor 2022-2026 en de Visie Klimaatadaptatie vastgesteld. We vervingen 4,6 kilometer riool. We koppelden 10,9 hectare verhard oppervlak af, dit betekent dat het regenwater niet langer wordt afgevoerd via het riool naar de rioolwaterzuivering. Hiervan is 2,6 hectare vergroend. Het overige oppervlak is aangesloten op het regenwaterriool. We hebben particulieren gestimuleerd om hun eigendom groener te maken, met verschillende initiatieven zoals de campagne Waterproof030 en Operatie Steenbreek, de subsidieregelingen Groene Daken en Watervriendelijk maatschappelijk vastgoed. We maakten een inhaalslag op achterstallig onderhoud, bijvoorbeeld in Kanaleneiland-Noord. Ook zijn we gestart met de uitvoering van ‘Werk aan de werf’ en zijn we bezig met het herstel van 100 meter wal- en/of kluismuur per jaar. Daarnaast hebben we een subsidieregeling opgezet voor onderhoud en herstel van kelders. We hebben de openbare ruimte schoongemaakt in samenwerking met 900 nieuwe vrijwilligers. Om afval te verminderen en grondstoffen uit huishoudelijk afval zoveel mogelijk te kunnen hergebruiken, hebben we ingezet op het scheiden van afval en het stimuleren van bewoners om afval te voorkomen, zoals met de campagne ‘Slim met Afval’.

Economie en Werkgelegenheid
In 2022 hebben corona, de Oekraïne-oorlog en de energiecrisis een grote impact gehad op bepaalde groepen ondernemers. We hebben ons ingezet om de effecten te verzachten en duurzame groei te bevorderen. We faciliteerden winkeliers bij het verhuizen naar toekomstbestendige winkelgebieden, via een subsidieregeling. Ook maakten we nieuwe functies in leegstaande panden in de binnenstad mogelijk met een subsidieregeling. We stelden een kader vast voor flitsbezorgers en evalueerden de tijdens corona verruimde terrasregels. We boden ondernemers mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen en/of financieel weer gezond te worden, onder andere via de aanpak Onder Centraal en het Ondernemersfonds Utrecht. Via de omscholingsregeling hielpen we inwoners een overstap te maken naar beroepen in groeisectoren, zoals de gezondheidszorg, onderwijs, ICT en bouw-, techniek- en energiesector. Via de dit jaar uitgebouwde Utrecht Talent Alliantie werkten we met regiopartners aan het opleiden van voldoende personeel voor deze sectoren. Via samenwerking met ROM Utrecht Region en de Economic Board Utrecht werkten we aan versterking van het investeringsklimaat, onder meer via nieuwe financieringsregelingen voor veelbelovende start-ups en scale ups.

Werk en Inkomen
In 2022 zetten we ons in om te voorkomen dat Utrechters financieel door het ijs zakten als gevolg van de koopkrachtcrisis. Naast inwoners die op het sociaal minimum leven, richtten we ons ook op de lagere middeninkomens. Daarnaast hebben we bijgedragen aan de opvang voor Oekraïense vluchtelingen met de verstrekking van leefgeld. Het bijstandsbestand is in 2022 verder gedaald doordat meer Utrechters profiteerden van de krappe arbeidsmarkt. Deze daling werd in het laatste kwartaal van 2022 niet doorgezet door een hogere instroom van statushouders. Om nog meer Utrechters de weg naar werk en scholing te laten vinden verstevigden we de regionale samenwerking en de aanpak van jeugdwerkloosheid. Ook breidden we de dienstverlening aan ondernemers uit en trokken we lessen uit de aanpak Werkbeweging. Door een proactieve aanpak van het signaleren van schulden leidde een aanmelding vaker tot een traject met een oplossing voor schulden.

Onderwijs
In Utrecht heeft elk kind een gelijke kans. Daar hebben we in 2022 aan gewerkt door maximaal in te zetten op onderwijskansen, onder andere met het verstrekken van subsidies voor voorschoolse- en vroegschoolse educatie. Ook is met het Nationaal Programma Onderwijs geïnvesteerd om corona achterstanden in te lopen. Daarbij is specifiek ingezet op alle kinderen die extra zorg of ondersteuning nodig hebben. We zetten de eerste stappen naar de ‘Rijke Schooldag’ en bouwden verder aan de brede school samen met de onderwijspartners, zoals opvang, partners sociaal domein, sport, cultuur en de wijk. In 2022 zijn er 19 schoolgebouwen opgeleverd, 5 in aanbouw genomen en 40 in ontwikkeling. Daarnaast is flink ingezet op verduurzaming. Zo zijn scholen van het aardgas afgehaald, dragen daken bij aan energieopwekking en zijn ventilatiesystemen verbeterd.

Volksgezondheid
We richtten ons op het verbeteren van gezondheidskennis en vergroten van gezondheidswinst, waarbij we extra aandacht hadden voor Utrechters met een gezondheidsachterstand. Voorbeelden hiervan zijn: alle bushaltes en speelplekken zijn rookvrij gemaakt; de eerste gezonde schoollunches zijn op enkele scholen uitgereikt; geboortezorgnetwerken zijn uitgebreid. Ook voerden jeugdartsen, op aanvraag van de MBO’s, vaker consulten uit bij jongeren onder 18 jaar met complexe problemen. De training Mental Health First Aid (MHFA) is aangeboden aan studenten. Ook is de Studentenzorgwijzer gelanceerd: deze wijst (aanstaande) studenten de weg bij hun gezondheidsvragen. Tot slot zijn we gestart met de aanbevelingen uit het rapport over modernisering van het sekswerkbeleid in Utrecht.

Ondersteuning op Maat
Net zoals in andere gemeenten stond het tijdig bieden van jeugdhulp onder druk. De vraag naar jeugdhulp was nog steeds groot, de effecten van corona(maatregelen) waren zichtbaar en er waren tekorten op de arbeidsmarkt. Ook is er een toenemende druk op zorg en ondersteuning vanuit de Wmo. Dit komt onder andere door de vergrijzing, schaarste van woningen, tekorten op de arbeidsmarkt en de groei van de stad. De landelijke akkoorden en programma’s die in 2022 zijn gesloten, zoals het Integraal Zorgakkoord, het Gezond en Actief Leven Akkoord en het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen, hebben impact op wat er van de Wmo wordt gevraagd. De gesprekken over de Hervormingsagenda Jeugd zijn in 2022 nog niet afgerond. Ook dit jaar werkten we met partners aan goede zorg en ondersteuning voor jeugdigen, gezinnen en andere inwoners en aan het vraagstuk hoe we dit in de toekomst kunnen blijven doen. We hebben in onze stad waar mogelijk noodopvang en crisisnoodopvang geboden voor vluchtelingen en zo bijgedragen aan oplossingen voor de opvangcrisis.

Veiligheid
Utrecht groeit en de veiligheidsopgaven groeien mee. Dit is zichtbaar bij de aanpak van ondermijnende criminaliteit, maar we zien ook meer ingewikkelde casuïstiek (op persoonsniveau) in de wijken. Daarnaast stond 2022 ook in het teken van de oorlog in Oekraïne, waarbij wij investeerden in veilige opvang van vluchtelingen en andere asielzoekers. In het licht van deze ontwikkelingen en de energiecrisis werkten we met onze partners aan scenario’s in geval van langdurige maatschappelijke ontwrichting.

Cultuur
Kunst en cultuur verbindt, zet aan het denken, roept emotie op en zorgt voor ontspanning. Daarom ondersteunden we herstel van de cultuursector na de coronapandemie. We maakten zo de stad weer levendig en verbonden bewoners aan elkaar. Daarbij vinden we het belangrijk dat er zo veel mogelijk culturele genres en mengvormen vertegenwoordigd zijn in het aanbod, onder andere via het subsidiëren van 13 diverse organisaties. Ook boden we ruimte voor culturele en creatieve ontwikkeling door nieuwe panden beschikbaar te stellen. Met de Kadernota Cultuurparticipatie stimuleerden we iedere Utrechter om zich artistiek te ontplooien. En door het ontwikkelen van nieuwe jongeren- en wijkcultuurhuizen zorgen we voor een inclusieve cultuursector waarin iedereen zich herkent.

Samenleven en Sport
Corona en de nasleep ervan hebben effect gehad op inwoners, verenigingen, organisaties, vrijwilligers en initiatieven. In 2022 beperkten we deze effecten en startten we activiteiten weer op. Zo is er bij jongeren veel aandacht uitgegaan naar het mentale welzijn en hebben de sociaal makelaars van DOCK alle activiteiten en netwerken weer opgestart. We zagen in buurtcentra weer meer behoefte aan ontmoetingsactiviteiten. We zagen een voortzetting van laagdrempelig sportaanbod in de wijk. Ook zijn er zwemlesgroepen toegevoegd en zijn in schoolvakanties extra zwemlessen geweest om de achterstand in te lopen. Daarnaast is de basis gelegd voor een integrale aanpak inclusie. Burgemeester Dijksma heeft in februari excuses aangeboden voor het aandeel en de rol van het Utrechtse stadsbestuur in het systeem van kolonialisme en slavernij. Met verschillende activiteiten is de sociale cohesie, de gezondheid en mentale veerkracht en het vermogen van kwetsbare inwoners om mee te doen versterkt.

Utrechts Vastgoed
In 2022 hebben we ons gemeentelijk vastgoed ingezet om een gezonder stedelijk leven te bevorderen. We willen het goede voorbeeld geven door ons te richten op het energieneutraal maken van ons kernvastgoed. We actualiseerden ons vastgoedbeleid naar aanleiding van het Ambitiedocument Maatschappelijke Waarde Vastgoed en het coalitieakkoord. De Kadernota Maatschappelijk vastgoed wordt in het voorjaar van 2023 aan de gemeenteraad voorgelegd. De restauratie van de Domtoren is voortgezet en we hebben maatschappelijke initiatieven gesteund om nieuwe producten te maken van de reststukken van de Dom. Daarnaast hebben we Fort de Gagel gerestaureerd en toegankelijk gemaakt voor publiek. Ook hebben we de monumentale boerderij De Vrijstaat aangepakt en er een toekomstbestendige locatie voor kindercultuur van gemaakt. Daarnaast zijn het ontmoetingsgebouw en de Wevelaan op atletiekpark Amaliapark energieneutraal opgeleverd.