1.1 Het Utrechts veiligheidsbeleid is erop gericht het huidige niveau (2018) van veiligheid tenminste te behouden

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting.
In de Infographic vindt u meer informatie/cijfers van de inzet op de basis op de orde.

Veilige wijken

We hebben samen met de wijkpartners voor alle Utrechtse wijken wijkveiligheidsplannen opgesteld en uitgevoerd. Ze hebben geleid tot een breed palet aan activiteiten waar bewoners, stadsmakers veiligheid, politie en gemeente (waaronder de handhavers), ondernemers en vele anderen de handen ineenslaan voor de veiligheid in de wijk. Dit is een belangrijke basis voor ons veiligheidsbeleid. Verder is veiligheid een belangrijk onderdeel in de verschillende integrale wijkaanpakken, zoals in Overvecht (Samen voor Overvecht), de Amsterdamsestraatweg en de Kanaalstraat/Damstraat. Voor de Amsterdamsestraatweg en de Kanaalstraat/Damstraat zijn in 2022 extra wijkboa’s ingezet.

Het afgelopen jaar bleven we met onze partners en bewoners nauw samenwerken aan een veilige en leefbare stad. De Algemene Plaatselijke Verordening is op onderdelen geactualiseerd. Samen met partners bereidden we ons, mede op basis van (online) signalen, als nodig voor om mogelijke onrust tegen te gaan. We zetten de integrale aanpak van geregistreerde criminaliteit voort en focusten daarbij op het voorkomen van nieuwe instroom door samen met partners perspectief te bieden aan jongeren.

Wegens ernstige en aanhoudende overlast en plegen van strafbare feiten door personen met verslavingsproblematiek, EU-arbeidsmigranten en een groep vreemdelingen uit veilige landen

is de omgeving van het Centraal station aangewezen als gebied waar verblijfsontzeggingen kunnen worden opgelegd. Tevens zijn er nieuwe gebieden aangewezen waar op straat een alcoholverbod geldt. Gebieden waar de overlast minder was geworden vervielen. Het lachgasverbod is in juli 2022 uitgebreid met de wijken Leidsche Rijn, Vleuten-De Meern, Zuid en Noordoost.

We intensiveerden het aantal persoonsgebonden aanpakken voor kwetsbare groepen en personen. Eveneens werkten we in aandachtsgebieden aan gerichte interventies en aan het vergroten van sociale cohesie onder bewoners. Er zijn 40 huisverboden opgelegd. Aan twee jongeren in Kanaleneiland, die voor levensgevaarlijke situaties zorgden met crossmotoren, is een last onder dwangsom opgelegd.
De Infographic hierboven geeft verder inzicht in de ingezette bestuurlijke maatregelen, zoals pandsluitingen en gebiedsverboden.

Openbare orde en maatschappelijke onrust
In 2022 waren er 371 demonstraties. De inzet van de burgemeester is om ruim baan te geven aan alle (on)aangekondigde demonstraties, waarbij er ook ruimte is voor eventuele tegendemonstraties. Door vroegtijdig in gesprek te gaan met organisatoren maken we zo goed mogelijke afspraken over een veilig en ongestoord verloop. Desalniettemin constateerden we bij sommige demonstraties een toenemende bereidheid de grenzen van actievoeren op te zoeken middels vastketenen, -lijmen en confronteren van politie of tegendemonstranten. Het faciliteren van demonstraties en het optreden bij strafbare feiten en wanordelijkheden kostte de nodige capaciteit bij gemeente en politie. De handhavers van THOR hebben bij 100 demonstraties toezicht gehouden voor een veilig verloop van de demonstratie. De pilot met de termijn van de kennisgevingstermijn van 48 uur voorbereiding op demonstraties is niet verlengd.
De Utrechtse start van de wielerronde la Vuelta verliep veilig en feestelijk, evenals Koningsdag en de viering van 900 jaar Utrecht. De gemeentelijke handhavers hebben bijgedragen aan de toegankelijkheid en een veilig verloop van de evenementen.
Bij de wedstrijden van FC Utrecht was, nadat in februari 2022 weer publiek werd toegelaten, vaker dan voor de coronaperiode sprake van wanordelijkheden, waarbij de ME een aantal keer is ingezet. Dit is een landelijk fenomeen en in overleg politie, OM en FC Utrecht KNVB is gewerkt aan een herziene strategie voetbal. Hierin sturen we niet alleen op normalisering door middel van preventie (verbeteren PGA-voetbal), maar zetten we ook in op een stevige escalatietrap. Ook twee amateur voetbalwedstrijden vergden veel voorbereiding samen met de politie (DHSC – SC Feyenoord, Hercules – NAC).
De viering van de winsten van het nationale elftal van Marokko tijdens het WK verliep vooral bij de latere wedstrijden onrustig. Samen met onze partners hebben we voorbereidingen geïntensiveerd en maatregelen genomen om het feest na de wedstrijden zo veilig als mogelijk te laten verlopen en ongeregeldheden zoveel mogelijk in te perken. Desondanks waren er in Lombok een paar keer ongeregeldheden, waarbij het instellen van een veiligheidsrisicogebied en ME-inzet noodzakelijk waren.
 
Straatintimidatie
In 2022 maakten we het actieplan Straatintimidatie, gebaseerd op de pijlers bewustwording en normstelling, aanpak op straat, aanpak dader en ondersteuning slachtoffers. De aanpak is voor iedereen, ongeacht gender, religieuze overtuiging of seksuele geaardheid, maar we focussen ons grotendeels op het terugdringen van intimidatie en seksueel grensoverschrijdend gedrag tegen meisjes en vrouwen in de openbare ruimte. In 2022 organiseerden we bewustwordingscampagnes, maakten we een toolkit en gaven we workshops over wat omstanders kunnen doen en over mannenemancipatie, consent en safer clubbing. Ook de komende jaren gaan we hiermee door.

Crisisbeheersing en voorkomen maatschappelijke ontwrichting
We hielden de crisisbeheersing op orde met goed geoefende piketfunctionarissen. Daarnaast gingen we verder met beheersen/bestrijden van en prepareren op crises en maatschappelijke ontwrichting (waaronder de effecten van de oorlog in Oekraïne). We investeerden in veilige opvang van vluchtelingen uit Oekraïne en de andere asielzoekers. In het licht van deze ontwikkelingen en de energiecrisis werkten we samen met de veiligheidsregio Utrecht en andere partners aan de ontwikkeling van scenario’s om voorbereid te zijn op mogelijke situaties van langdurige maatschappelijk ontwrichting.
 
Voorkomen van polarisatie en radicalisering
In 2022 verwerkten we actuele ontwikkelingen op het gebied van polarisatie en radicalisering (zoals een versterking van anti-institutie en -overheidssentimenten, polarisatie, rechts- en links-extremisme) in de uitvoering van het actieplan ‘Utrecht zijn we samen’. De komende jaren blijven we werken aan het tegengaan van polarisatie en radicalisering op basis van de pijlers preventie, signalering en hulpverlening en repressie. Ook is een start gemaakt met de herijking van de aanpak en zijn drie aandachtspunten voor de herijking benoemd. Meer informatie staat in de laatste raadsbrief (7 december 2022) over de voortgang van de aanpak op polarisatie en radicalisering, Utrecht zijn we samen.
Om allerlei vormen van radicalisering te zien, investeerden we in 2022 in het signaleringsnetwerk. In 2022 zijn 13 trainingsdagen georganiseerd voor Utrechtse professionals om kennis over radicalisering bij verschillende organisaties van onze taakaccenthouders en bondgenoten up-to-date te houden.
Bij het aanpakken van problematisch gedrag focusten we op gedrag waarbij geen strafrechtelijke normen worden overschreden, maar dat wel op gespannen voet staat met de normen en waarden waarop een democratische rechtsorde is gebouwd.

In de Infographic staan de cijfers over cases en aantal getrainde professionals. Corona(maatregelen) hebben gezorgd voor versnelling van processen van maatschappelijke onrust, polarisatie en/of radicalisering. We zien dit terug in gepolariseerde, verharde, (online) discussies, demonstraties en de snelle sprong die gemaakt wordt van het activistische naar het extremistische. Sociale media hebben hierin een faciliterende en mobiliserende rol met de hoeveelheid complottheorieën en desinformatie die verspreid wordt. Steeds vaker is sprake van bedreiging en/of intimidatie van politici, journalisten of wetenschappers.

Geregistreerde criminaliteit
We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting. Daarnaast zijn op het gebied van de preventie van ram- en plofkraken stappen gezet in het onderzoeken/aanvragen van meer wettelijke instrumenten om geldautomaten te kunnen weren op plekken waar sprake is van veiligheidsrisico’s voor bewoners.

Toezicht en handhaving openbare ruimte
We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting. De gemeentelijke handhavers worden 24/7 ingezet en dragen bij aan de veiligheid van de stad. Dankzij het flexteam van Toezicht en Handhaving Openbare Ruimte kon ingezet worden op hotspots waarbij tijdelijke extra inzet gewenst of noodzakelijk was, zoals in de omgeving van het Centraal station, vanwege ernstige en aanhoudende overlast door met name personen met verslavingsproblematiek, EU-arbeidsmigranten en een groep vreemdelingen uit veilige landen. Daarnaast hebben de gemeentelijke handhavers gehandhaafd op de uitbreiding van het lachgasverbod en herziening van de alcoholverbodsgebieden.

Bijzondere wetten
We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting. De bijdrage voor het Zandpad (commissie Sorgdrager) is in 2022 niet besteed.

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting. In de Infographic vindt u meer informatie/cijfers van de inzet op de doelstelling Ondermijning steviger aanpakken.

Zo hebben we uitvoering gegeven aan de nota ‘Grenzen stellen, perspectief bieden’ (zie ook de raadsbrief  van 29 juni 2022). We hebben het bestuurlijk instrumentarium (zoals de mogelijkheid om een pand te sluiten bij het aantreffen van drugs) ingezet daar waar sprake is van crimineel misbruik van vastgoed. Ook is bij één pandeigenaar de verplichting opgelegd over een vergunning te beschikken voor het uitvoeren van bedrijfsmatige activiteiten.

Het afgelopen jaar hebben we o.a. verschillende (integrale) controles en actiedagen gehad op basis van signalen van drugsgerelateerde criminaliteit. Ook zijn er integrale verkeerscontroles georganiseerd met het oog op tegengaan van ondermijnende criminaliteit. Om de weerbaarheid van professionals te vergroten, zijn er onder meer trainingen gegeven aan professionals in de vastgoedbranche en is een training ontwikkeld in samenwerking met het CCV voor medewerkers in het havengebied van Utrecht.  

Mensenhandel
In 2022 zijn we onverminderd doorgegaan met onze inzet op mensenhandel op meerdere fronten, waarbij is gewerkt volgens de lijnen van (1) voorkomen, (2) bijdragen aan bestrijding en (3) beschermen en opvangen. Regioplan heeft een rapport opgeleverd over de aard en omvang van mensenhandel in Utrecht. Mede op basis van dit rapport is gewerkt aan het opstellen van een meerjarenagenda tegen uitbuiting voor de periode 2023-2026.

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting.
In de Infographic vindt u meer informatie/cijfers van de inzet op de doelstelling Veiligheid en zorg dichter bij elkaar.

Persoonsgerichte aanpak (PGA)

Een persoonsgerichte aanpak houdt in dat de gemeente, politie, OM en hulpverlening nauw samenwerken om te voorkomen dat een persoon voor problemen blijft zorgen. Een persoonsgerichte aanpak (PGA) is op de persoon gericht integraal maatwerk van bestuursrechtelijke, strafrechtelijke, zorg- en overige interventies. 

Zowel in kwalitatieve als kwantitatieve zin is de PGA naar een hoger niveau gebracht. Het team van gemeentelijke PGA-experts is uitgebreid en er is een professionaliseringsslag gemaakt. Ook is een opleidingstraject opgezet voor de PGA-experts gericht op kennis, houding en gedrag (vakontwikkeling). Ook zijn meerdere, kleinschalige projecten opgezet voor arbeidsbemiddeling- en begeleiding voor deze doelgroep.

Aard, omvang en complexiteit van de veiligheidsproblematiek in relatie tot (kwetsbare) personen heeft er afgelopen jaar toe geleid dat wij onze casuïstiek in het ZVRU en in de wijken (lokale aanpak) de komende jaren hebben opgeschaald met meer specialistische aanpakken (hoog risico personen, systeemgerichte aanpakken en dergelijke).

Grenzen stellen, perspectief bieden / criminele carrières
Met de partners in het Zorg- en Veiligheidshuis regio Utrecht (gemeenten, justitiële- en zorgorganisaties) richten wij ons vooral op jonge aanwas en doorgroeiers in ondermijnende (drugs)criminaliteit. Hiertoe is de inzet van PGA-experts uitgebreid (meer PGA-experts aangenomen) met besteding van de coalitiemiddelen (2022) en rijkssubsidie vanuit Preventie Met Gezag. Zie ook de raadsbrief (29 juni 2022) voor meer informatie over de voortgang van aanpakken en interventies in 2022.

Hoogrisicopersonen

Hieronder verstaan wij personen met een hoog risico op gevaarlijk gedrag voor zichzelf en/of voor de omgeving.

In 2022 zijn lokale persoonsgerichte aanpakken op hoogrisicopersonen bijna verdubbeld, onder meer als gevolg van de integrale aanpak van overlastlocaties in de Binnenstad en piketmeldingen over verwarde personen met gevaarlijk gedrag voor de omgeving (in totaal van 62 in 2021 naar 111 in 2022).

Verward en gevaarlijk gedrag / Crisismaatregelen GGZ

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting.

Opvallende verdubbeling betreft het aantal afgegeven inbewaringstellingen Wet Zorg en Dwang (2021: 16, 2022: 33).
Dit kan te maken hebben met een inhaalslag op de uitvoering van de aanvankelijke relatieve onbekendheid van de wet en de waargenomen complicaties bij de uitvoering. In een brief zijn onze zorgen hierover in 2022 met de minister van VWS gedeeld.

In de miljoenennota van het kabinet is geld gereserveerd om de komende vier jaar de samenwerking tussen gemeente, politie en zorg rondom mensen met verward gedrag en gevaarrisico te versterken (zie Kamerbrief). Wij zijn in dit kader in 2022 gestart met het ontwikkelen van een integraal actieprogramma rondom mensen met een samenloop van problemen en veiligheidsrisico.

Fluïde jeugdgroepen

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting.
Afgelopen jaar is gewerkt aan juridische en technische aspecten van de monitor. Belangrijk hierbij is de juridische grondslag voor de gegevensuitwisseling met name met de politie.

Programma Detentie en Terugkeer

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting.
Een nieuwe ontwikkeling is dat het vanuit Detentie en Terugkeer mogelijk is om een aantal van de nieuw ontwikkelde interventies vanuit Grenzen Stellen, Perspectief Bieden tijdens het impactmoment van detentie in te zetten. Het gaat dan bijvoorbeeld om de inzet van een credible messenger of trajecten op het gebied van het toeleiden naar werk en het verbeteren van perspectief.

Er is in 2022 gewerkt aan het verder verbeteren van de monitor- en analysemogelijkheden van het cliëntvolgsysteem PGAx. In 2021 is met dit cliëntvolgsysteem gestart. Door het verbeteren van de functionaliteiten van dit systeem, is een nieuwe nacalculatie gedaan over 2021. Dit levert een ander uitstroomcijfer op van 686 in plaats van 804. Zo zijn nu alleen de afgesloten trajecten (definitieve einddatum detentie) in de calculatie meegenomen en niet ook de uitstroom met een voorlopige einddatum detentie. In 2022 gaat het om een uitstroom van 913 afgesloten trajecten.

We hebben ingezet op de voorgenomen maatregelen en acties uit de programmabegroting:

• de Utrechtse community voor digitale weerbaarheid is uitgebreid met lokale en landelijke netwerkpartners;
• er zijn diverse cybercrisisoefeningen georganiseerd, zowel met ketenpartners (dus met extern) als intern, meer gericht op bedrijfscontinuïteit;
• de groep Stadsmakers Digitale Veiligheid is uitgebreid, er zijn diverse informatiebijeenkomsten bij scholen en bibliotheken georganiseerd, en er is informatie en handelingsperspectief gegeven op het gebied van digitale veiligheid en weerbaarheid;
• we hebben een (digitaal) platform geïntroduceerd waarin Stadsmakers, gemeente en digitale wijkagenten informatie en adviezen met elkaar kunnen uitwisselen;
• het aantal kinderen dat HackShield speelt, is gegroeid naar bijna 1.500;
• er zijn Digicafés voor senioren georganiseerd en de trainingen Digitale Veiligheid en Weerbaarheid voor senioren, verspreid over de verschillende wijken.
• 35 Utrechtse mkb’s hebben bij wijze van pilot een cybersecurityscan laten verrichten waarmee inzichtelijk is gemaakt hoe het gesteld is met de cyberveiligheid van het bedrijf en hoe de digitale weerbaarheid van het bedrijf kan worden verbeterd.

Bij Veiliger verkeer is ingezet op onder andere controles op overtredingen van scooteraars en fietsers, het terugdringen van sluipverkeer door de politie en hufterig verkeersgedrag en gezamenlijke controles van politie en boa’s op regels en normen in het verkeer. Daarbij is ook ingezet op gevaarlijke verkeerssituaties bij basisscholen. Verder zijn er grotere integrale verkeerscontroles georganiseerd in samenwerking met Douane, Belastingdienst, Politie Team Verkeer, UWV, RDW, Koninklijke Marechaussee en de Gemeente Utrecht.
De handhavers van de gemeente en de politie controleerden op veilig fietsgedrag. Zij controleerden op fietsen zonder licht, met een telefoon in de hand of door rood licht. De controles door gemeentelijke handhavers op veilig fietsgedrag zijn een landelijke proef. De minister besluit in 2023 of deze bevoegdheden definitief deel worden van het takenpakket van de handhaver.