1.2 Het mobiliteits- en parkeergedrag dragen bij aan een aantrekkelijke stad

In 2022 behaalden we de volgende resultaten:

• We werken aan plannen om samen met NS en ProRail de toekomstige tekorten aan stallingsruimte voor fietsen rond Utrecht Centraal op te lossen. We doen dit in het nieuw te bouwen jaarbeurspleingebouw en in het nieuwe Knoopcomplex naast de huidige knoopstalling.
• We verbeterden de entree van de stationspleinstalling en maakten deze veiliger. Vanwege overlast onder het bollendak en in de fietsenstalling zetten we extra schoonmaakmaatregelen in.
• Met de NS verkenden we mogelijkheden voor operationele verbeteringen in de stallingen rondom het stationsgebied.
• In de Tweede Kamer is besloten dat NS een rol blijft spelen in de exploitatie van de stationspleinstallingen onder de nieuwe concessie van het hoofdrailnet (2025-2035).
• We werkten het afgelopen jaar aan studies naar uitbreiding van de fietsparkeercapaciteit op station Lunetten, Vaartsche Rijn en Zuilen.
• Samen met NS en ProRail deden we onderzoek naar de toepasbaarheid van technische innovaties die kunnen helpen bij het voorkomen van fietsdiefstal. Er zijn nog geen kant en klare oplossingen beschikbaar in de markt. We bekijken in 2023 of we dit een vervolg geven. 

• In de binnenstad en bij een drietal stations werkten we, in samenwerking met SOLGU, aan bewustwording van de overlast die geparkeerde fietsen op blindengeleidelijnen veroorzaken. We zagen na het opheffen van de coronamaatregelen een toenemend aantal bezoekers van de stallingen. We lanceerden in december een communicatiecampagne om de openbare stallingen onder de aandacht te brengen. Daarnaast startten we met een opfrisbeurt van de gevels van de stallingen en maakten een uniform ontwerp voor de borden die we gebruiken. 

• In de binnenstad startten we met onderzoek om in de omgeving Mariaplaats de piek van het tekort aan stallingsplaatsen te verminderen en op welke manier we de overlast rondom Neude kunnen verminderen. Ook startten we een onderzoek waar we nog fietsparkeerplekken toe kunnen voegen. We willen dat House Modernes beter bereikbaar is voor fietsers. Hiervoor hebben we onderzoek gedaan naar het gebruik van de laad- en losplekken en een aanpassing aan de openbare ruimte ontworpen.

• Met Klepièrre waren we in gesprek om twee parkeergarages in Hoog Catharijne in te richten tot fietsenstalling.

• Aan de Nieuwe Keizersgracht realiseerden we een buurtstalling met 80 fietsparkeerplekken. Op 77 locaties plaatsten we een nieuw fietsenrek op verzoek van bewoners. We bereidden een onderzoek voor naar de fietsparkeerbehoefte om in de toekomst het tekort aan fietsparkeerplekken in (vooroorlogse) woonwijken te verminderen. Bij herinrichtingen of groot onderhoud voegen we indien mogelijk extra stallingsplaatsen toe.

Ten opzichte van de beoogde planning en begroting wijken we af op de volgende projecten:

• Het tempo waarin we met Kleppièrre afspraken kunnen maken om een deel van de parkeergarage in Hoog Catharijne in te richten tot fietsenstalling.
• Het invoeren van tariefdifferentiatie in de stationsstallingen rondom centraal station. We hebben hierover nog geen afspraken kunnen maken met NS.
• We realiseerden 1 buurtstalling in plaats van 3. We hebben deze doelstelling niet gehaald, omdat er geen geschikte locaties beschikbaar waren.

Corona
De coronamaatregelen hadden geen gevolgen voor de uitvoering van dit programma.

In 2022 behaalden we de volgende resultaten bij uitvoering van maatregelen voor autoparkeren:

• De raad heeft op 16 juni de 4 resterende modules van de parkeervisie vastgesteld: Parkeerhubs, Fietsparkeren, Aanpak parkeren openbare ruimte, Parkeren en toegankelijkheid.
• We hebben betaald parkeren ingevoerd in Veemarkt, Voordorp (deelgebied 1 en 2) en Dichterswijk.
• In parkeergarage Vaartsche Rijn is een deelhub gerealiseerd met deel(bak)fietsen en deelauto’s.
• We hebben een aanvraag opgesteld voor een voorbereidingskrediet Mobiliteitshub XL. Als de raad dit krediet in 2023 vrijgeeft, wordt via een Europese aanbesteding een ontwerpteam gecontracteerd voor het voorlopig ontwerp van de hub.

• We passen de parkeernormen toe bij nieuwe ontwikkelingen, waarbij het mogelijk is om (een deel van) de parkeerplaatsen om te zetten in deelautoplekken, fietsparkeren of parkeren in een parkeerhub op afstand.
• De kaders en principes voor de regionale parkeerstrategie hebben we in 2022 met de provincie en regiogemeenten in U Ned verband vastgesteld. Deze krijgen verdere uitwerking in de programmalijnen van U Ned: mobiliteitsstrategie, regiopoorten, Aanpak 2030.
• Het afgelopen jaar zijn 53 parkeerplekken in de stad opgeheven, naar aanleiding van bewonersinitiatieven en/of als onderdeel van herinrichtingsprojecten. In de binnenstad gaat het om 13 plekken.

Ten opzichte van de beoogde planning en begroting wijken we af op: 

• Het beoogde tempo waarin we parkeerplekken kunnen opheffen en omvormen.

De reden hiervoor is het ontbreken van capaciteit en structurele financiering. Beide aspecten zijn inmiddels geregeld.

• Het verbeteren van de vindbaarheid en het gebruik van de garages en P+R-locaties, zowel online als door bewegwijzering en acties. Dit is door gebrek aan capaciteit niet opgepakt.
• De uitbreiding van laadcapaciteit in gemeentelijke garages heeft door gebrek aan capaciteit vertraging opgelopen. In 2023 volgt een plan van aanpak.
• De beschikbaarheid van parkeergarage Berlijnplein. Door technische problemen is deze de eerste drie maanden dicht geweest.

Corona
De coronamaatregelen hadden geen gevolgen voor de uitvoering van dit programma.

Mobiliteitsmanagement
Vanuit het regionale samenwerkingsverband Goedopweg realiseren wij met partners diverse acties gericht op het verleiden van mensen om op een andere wijze, op een ander tijdstip, met een ander vervoersmiddel of door niet te reizen.

Dit pakket van maatregelen zijn onderdeel van de Korte Termijn Aanpak 2019-2024 van Rijk en Regio. In 2022 realiseerden we verschillende acties vanuit een aantal aanpakken:

• Met grote werkgevers en onderwijsinstellingen maken we op vrijwillige basis afspraken over thuiswerken, duurzaam reizen en hybride onderwijs. We analyseren mobiliteitsgedrag en geven via Goedopweg adviezen met handelingsperspectief. In 2021-2022 vond extra inzet plaats door met werkgevers in de werkgebieden USP/Rijnsweerd, Stationsgebied en Lage Weide/De Wetering-Haarrijn afspraken te maken hoe we het hoge aandeel thuiswerken, leren op afstand en spreiden van mobiliteit en tijd en ruimte veroorzaakt door Corona voor de toekomst kunnen vasthouden. Daarnaast is er in het gebied USP met de kennisinstellingen en bedrijven een pledge getekend om de samenwerking te bekrachtigen.
• Via GoedopWeg zoeken we naar mogelijkheden om ook het MKB actief anders te laten reizen. Dit hebben we gedaan door MKB-bedrijven die zich bij Goedopweg hebben gemeld te adviseren over hun mobiliteitsgedrag en we zijn met MKB-bedrijven binnen de gebiedsaanpak hierover in gesprek.
• Voor reizigers die < 15km bij hun werk wonen en andere doelgroepen aan de Westelijke Stadsboulevard is een mobiliteitsmanagementaanpak gestart met onder andere toevoegen deelmobiliteit en een probeertegoed voor deelmobiliteit in samenwerking met Goedopweg.
• Ook in 2022 boden we fietsactiviteiten op scholen aan. De wijkenaanpak richt zich op aanbod of activiteiten die bijdragen aan ‘mobiliteit voor iedereen’. Het is gericht op het stimuleren van (veilig) fietsen en lopen in de wijk voor doelgroepen als U-pashouders, statushouders en andere inwoners van Utrecht voor wie fietsen (nog) niet of minder vanzelfsprekend is. We gaan in 2023 door met het aanbieden van fietslessen in wijken.
• Fietshub Overvecht is, samen met het verzorgen van fietslessen, een mooi voorbeeld van bestrijding van vervoersarmoede. In 2022 zijn inmiddels rond de 1000 fietsdeals uitgegeven.

Verkeersmanagement
Met behulp van verkeerslichten, detectie, bewegwijzering en reisinformatie, sturen (en regelen) we al het verkeer in onze stad. Dat doen we op basis van het geactualiseerde Mobiliteitsbeleid 2040, waarin we keuzes maken bij het sturen en prioriteren van het verkeer in de stad. Zo geven we op plekken waar we kunnen sturen zoveel mogelijk prioriteit aan voet, fiets en OV. In verschillende projecten passen we dynamisch verkeersmanagement (DVM) toe, waarmee we extra mogelijkheden krijgen om het verkeer te regelen en te sturen. In 2022 zijn we gestart met verschillende monitoringstools voor verkeersmanagement, waarmee we beter inzicht krijgen in het sturen en regelen van het verkeer. In 2023 moeten die tools klaar zijn zodat we nog sneller kunnen bijsturen indien gewenst.
Alle activiteiten voor verkeersmanagement voeren we binnen de stad uit, maar veel verkeer stopt niet bij onze gemeentegrenzen en daarom werken we ook in regioverband nauw samen. Rijkswegen, provinciale en stedelijke wegen vereisen een netwerkgerichte sturing, zoals we dat tot en met 2022 in Regionale Samenwerking Verkeersmanagement hebben geregeld. Afgelopen jaar hebben we een nieuw regionaal programma opgesteld voor regionale samenwerking op het gebied van verkeersmanagement.

In 2022 hebben we de volgende resultaten behaald:

• In 2022 hebben we samen met de leveranciers hard gewerkt aan de ombouw van de eerste 39 (van de in totaal 220) VRI's naar iVRI's (intelligente verkeersregelinstallatie). Er zijn flinke stappen gezet, maar door nieuwe technische uitdagingen en langere levertijden vanuit de leveranciers, is het nog niet gelukt om dit af te ronden. In 2023 maken we een keuze hoe we verder omgaan met de ontwikkeling en implementatie van de iVRI's.
• We zijn verschillende pilots aan het voorbereiden waarmee we op basis van slimme detectie met sensoren meer prioriteit kunnen geven aan de doorstroming van fietsers. De realisatie vindt plaats in 2023.
• De voetgangersbewegwijzering in de binnenstad en het stationsgebied is in 2022 helemaal vernieuwd.
• De autobewegwijzering is voor 80% vernieuwd en/of aangepast in Utrecht en ronden we in 2023 helemaal af.
• We hebben de planvorming voor een update aan de fietsbewegwijzering afgerond. We kunnen de uitvoering pas starten als we hiervoor financiële middelen hebben georganiseerd.
• Er is een nieuw regionaal samenwerkingsprogramma voor verkeersmanagement 2023-2027 ontwikkeld. Voor 2023 zijn er middelen beschikbaar, voor de jaren 2024-2027 nog niet.
• De realisatie van Dynamisch Verkeersmanagement (DVM) op de Westelijke Stadsboulevard is gestart. Daarnaast zijn we in 2022 verdergegaan met de voorbereiding van 3 andere DVM-projecten (Lombokplein, Socrateslaan en Zuidwest).

Smart Mobility
Binnen het thema Smart Mobility werken we gericht aan het aanjagen en implementeren van innovaties die na onderzoek en eventueel een praktijktest in de stad kunnen worden opgeschaald en zo bijdragen aan het (versneld) realiseren van de ambities uit het mobiliteitsplan 2040 en de Ruimtelijke Strategie Utrecht. Met de inzet van Smart Mobility werken we aan het versnellen van de transities van passieve naar actieve mobiliteit; van bezit naar gebruik van mobiliteit en van statisch naar dynamisch ruimtegebruik. Vanuit de Smart Mobility agenda hebben we het concept van de deelmobiliteitshubs ontwikkeld dat we nu verder implementeren en opschalen in de stad (zie Deelmobiliteit). Ook hebben we twee pilots uitgevoerd, gericht op het reduceren van ervaren fietsdrukte (Biltstraat en Croeselaan). Daarnaast hebben we een proef uitgevoerd met reserveerbare plaatsen voor het laden en lossen in de Twijnstraat, een zogenaamde smartzone.

Deelmobiliteit (en MaaS)
Vanwege de vele voordelen (gezondheid, duurzaamheid, ruimte-efficiëntie) is de ambitie van het college dat Utrechters deelmobiliteit vanzelfsprekender vinden dan de eigen auto. Deze stevige ambitie willen we in 2030 verwezenlijken. Dit vraagt om een schaalsprong, zowel het gebruik en het aanbod van deelmobiliteit moeten een flinke boost krijgen en een volwaardig onderdeel worden van het Utrechtse mobiliteitssysteem. Zowel in aantal voertuigen als in de kwaliteit van het aanbod (diversere proposities vanuit de markt, toegankelijker via MaaS, etc.).

Om deze schaalsprong te realiseren, hebben we een samenhangend pakket van acties opgesteld in het plan van aanpak deelmobiliteit. In het plan is er ook aandacht voor inclusieve deelmobiliteit en het verbeteren van de organisatie van deelmobiliteit in de gebiedsontwikkelingen. Het plan is op 26 september 2022 naar de Raad verstuurd.
In 2022 hebben we gewerkt aan deze schaalsprong en de volgende resultaten behaald:

• We hebben een nieuw samenwerkingsmodel deelauto vastgesteld, inclusief convenant met aanbieders. Hiermee ontstaat er ruimte voor nieuwe aanbieders en stellen we aanvullende eisen aan de aanbieders, bijvoorbeeld rondom Zero Emissie en datadelen.
• We hebben twee uniforme deelmobiliteitshubs (buurt- en wijkhubs) bij station Vaartsche Rijn en bij het Krachtstation in Kanaleneiland opgeleverd.
• Het gebruik van het aantal deelauto's is uitgebreid van ca. 550 naar ca. 750.
• Het gebruik van het aantal deelbakfietsen is uitgebreid van ca. 100 naar ca. 140. We onderzoeken hoe we de vloot verder kunnen uitbreiden in 2023.
• Er is een uitbreiding gerealiseerd van het aantal e-bikes van 500 naar 800 (op weg naar 1.000 in Q1 2023).
• Een experiment met deelbromfietsen, dat inmiddels is gestopt vanwege de geringe ritlengte van de deelbromfiets t.o.v. van de deel e-bike. We zijn wel aan het onderzoeken of we de deelbromfiets in regionaal verband kunnen laten aanbieden.
• Gunning Europees samenwerkingsproject (Intereg 2023-2026) “Inclusieve Deelmobiliteit & Gebiedsontwikkeling”.
• Gunning cofinanciering vanuit Ministerie van IenW (50%) voor de realisatie van deelmobiliteitshubs (buurt- en wijkhubs) in 2023 via programma Veilig, Slim en Duurzaam en bekrachtigd op het BO MIRT. Hiermee kunnen we ca. 10 deelmobiliteitshubs in 2023 realiseren.
• Een forse groei van het aantal waardevolle gebruikers (van 400 naar 2.300) van het laatste jaar van de MaaS-pilot in Leidsche Rijn, Vleuten – De Meern. In Q1 van 2023 evalueren we de pilot en zullen we de Raad daarna informeren over de vervolgstappen.
• Uitvoeren van publiekscampagne Blij dat ik Deel (en jij ook), inclusief probeertegoed.

Corona
De coronamaatregelen hadden geen gevolgen voor de uitvoering van dit programma.